Czym jest jednoskładnikowa antykoncepcja bez estrogenu?

Jednoskładnikowa antykoncepcja bez estrogenu – skuteczna i wysoce bezpieczna forma antykoncepcji hormonalnej. Startuje kampania edukacyjna podnosząca świadomość kobiet na ten temat.

  • Aż 33% kobiet w Polsce przerywa antykoncepcję hormonalną z powodu działań niepożądanych. Wiele z nich nie decyduje się na nią, ponieważ mało o niej wie lub ma na jej temat błędne informacje.
  • Na przestrzeni lat wokół antykoncepcji hormonalnej narosło wiele mitów, a obecna sytuacja dotycząca pandemii COVID-19 dodatkowo wywołała dyskusję na temat ryzyka zdarzeń zakrzepowych związanych ze stosowaniem takiej antykoncepcji.
  • Szybki postęp na świecie dotyczy również dziedziny tabletek antykoncepcyjnych. Niestety kobiety mają niewielką świadomość, że istnieje jednoskładnikowa antykoncepcja nowej generacji bez estrogenu, która pozwala uniknąć niepożądanych efektów, a przy tym jest wysoce bezpieczna i skuteczna.
  • Startuje kampania edukacyjna pt. Nowa Generacja – Antykoncepcja bez Estrogenu, mająca na celu dostarczyć kobietom właściwej wiedzy na temat antykoncepcji hormonalnej.

Jednoskładnikowa antykoncepcja nowej generacji nie zawiera estrogenu, lecz sam progestagen, przez co jest bezpieczniejsza, wykazuje mniej działań niepożądanych niż antykoncepcja dwuskładnikowa oraz nie powoduje ryzyka wystąpienia udaru czy zakrzepicy. Ten rodzaj antykoncepcji hormonalnej rekomendowany jest przez ekspertów w czasie pandemii COVID-19 ze względu na zdarzenia prozakrzepowe u wybranych pacjentek wysokiego ryzyka. Specjaliści zalecają rezygnację z dwuskładnikowych tabletek na rzecz jednoskładnikowej antykoncepcji bez estrogenu.

Pandemia COVID-19 spowodowała konieczność wprowadzenia wielu istotnych zmian w codziennej praktyce lekarskiej, w tym również tych dotyczących poradnictwa antykoncepcyjnego. Wymogła też zwrócenie szczególnej uwagi na profil bezpieczeństwa antykoncepcji hormonalnej, szczególnie w zakresie ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ). Tabletka antykoncepcyjna zawierająca wyłącznie progestagen wydaje się metodą pierwszego wyboru dla każdej pacjentki ze względu na korzystny profil bezpieczeństwa tego środka w aspekcie ryzyka ŻChZZ. Dodatkowo produkt ten charakteryzuje się zadowalającą kontrolą cyklu i jest zalecany kobietom w szerokim przedziale wiekowym – od nastolatek do pacjentek w okresie menopauzy – stwierdza prof. dr hab. n. med. Agnieszka Drosdzol-Cop, ekspertka kampanii Nowa Generacja – Antykoncepcja bez Estrogenu.

Antykoncepcja jednoskładnikowa – dla których kobiet w szczególności?

Istnieją szczególne grupy kobiet, którym rekomendowana jest jednoskładnikowa antykoncepcja nowej generacji bez estrogenu, m.in. ze względu na dodatkowe korzyści ze stosowania tej metody antykoncepcji. Zalecana jest ona kobietom:

  • Z nadwagą oraz otyłością, gdyż progestagen nowej generacji nie powoduje zatrzymania wody w organizmie i uczucia nabrzmienia. Badania zaś wskazują, że aż 46% kobiet w Polsce ma zbyt wysoką masę ciała (BMI ≥ 25)[1].
  • Palącym papierosy, ponieważ nie powoduje wzrostu ryzyka wystąpienia udaru i zakrzepicy. Populacja kobiet palących papierosy jest w Polsce dość duża – wynosi 21%[2].
  • Karmiącym piersią, ponieważ nie zawiera estrogenów niekorzystnie wpływających na ilość i skład pokarmu oraz nie zaburza laktacji. Jest jedynym rodzajem antykoncepcji hormonalnej dla tej grupy kobiet.
  • Po 40. roku życia, u których wzrasta ryzyko wielu chorób przewlekłych, m.in. cukrzycy, nadciśnienia, dyslipidemii; u których występują problemy z utrzymaniem prawidłowego poziomu cholesterolu; które miały w rodzinie osoby z udarem lub zawałem przed 50. rokiem życia, przez co są narażone na większe ryzyko wystąpienia udaru i zakrzepicy.
  • Nastolatkom – ze względu na korzystny profil bezpieczeństwa. Warto zauważyć, iż dodatkową pozaantykoncepcyjną korzyścią jest ograniczenie bolesnych miesiączek, które stwarzają trudności młodym dziewczynom i często wyłączają je z życia szkolnego, studenckiego w trakcie trwania menstruacji. W Polsce można uzyskać od lekarza ginekologa receptę na antykoncepcję hormonalną dla nastolatki pod warunkiem, że rodzic lub opiekun wyrazi na to zgodę – mówi dr n. med. Anna Fuchs, ekspertka kampanii Nowa Generacja – Antykoncepcja bez Estrogenu.

 O antykoncepcji hormonalnej

Tabletka antykoncepcyjna, przez kobiety zwana potocznie „pigułką”, to preparat stosowany doustnie w celu zablokowania owulacji, a także zmiany konsystencji śluzu szyjki macicy, tak aby nie przedostawały się przez nią plemniki. Zawiera hormony, które są odpowiednikami żeńskich hormonów płciowych – estrogenów i progestagenów. Tabletki antykoncepcyjne dzielimy na jednoskładnikowe i dwuskładnikowe.

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe zawierają dwa rodzaje żeńskich hormonów, tj. syntetyczny progestagen oraz syntetyczny estrogen. Antykoncepcja z syntetycznym estrogenem może być niewłaściwa dla wielu kobiet, ponieważ bywa on przyczyną niedogodności, takich jak bóle głowy, migreny, wrażliwość piersi, zmiany nastroju czy przyrost wagi[3],[4],[5]. Ten rodzaj antykoncepcji hormonalnej może być też nieodpowiedni dla kobiet z tzw. grup ryzyka.

Różne preparaty antykoncepcyjne mają różne przeciwwskazania. Bardzo ważne, aby lekarz ginekolog miał jak najszerszą wiedzę na temat zdrowia pacjentki, jej chorób obecnych, przebytych, wywiadu rodzinnego, nawyków itd. Tylko w ten sposób można uniknąć ryzyka wystąpienia zdarzeń niepożądanych. Istnieje szereg przeciwwskazań do zastosowania tabletki dwuskładnikowej, czyli zawierającej estrogeny. Kobieta, zgłaszając się do ginekologa po pigułkę, często nie zdaje sobie sprawy, jakie sytuacje współistniejące mogą mieć znaczenie i wpłynąć na wybór danej metody przez lekarza – tłumaczy dr n. med. Katarzyna Lau, ekspertka kampanii Nowa Generacja – Antykoncepcja bez Estrogenu.

Antykoncepcja z syntetycznym estrogenem nie jest zalecana kobietom, które palą papierosy i mają więcej niż 35 lat, karmią piersią, mają zbyt wysoką masę ciała (BMI ≥ 25), skłonności do migren z aurą (bólów głowy poprzedzonych zaburzeniami widzenia), ciężkie nadciśnienie tętnicze i/lub znacznie podwyższony cholesterol, zdiagnozowaną cukrzycę z powikłaniami naczyniowymi, cierpią na żylną chorobę zakrzepowo-zatorową (ŻChZZ), a także kobietom, u których występują nieprawidłowości w krzepnięciu krwi[6],[7].

Alternatywą dla kobiet z grup ryzyka jest jednoskładnikowa antykoncepcja nowej generacji bez estrogenu. Wszystkie preparaty hormonalne są dostępne jedynie po wypisaniu recepty. O tym, jaką tabletkę powinno się zastosować u konkretnej kobiety, decyduje wyłącznie lekarz, a właściwą osobą do rozmowy na ten temat jest ginekolog.

Kampania edukacyjna

Zainicjowana przez Exeltis kampania edukacyjna pt. Nowa Generacja – Antykoncepcja bez Estrogenu ma na celu zwiększenie świadomości kobiet na temat skutecznej i wysoce bezpiecznej jednoskładnikowej antykoncepcji hormonalnej.

Na stronie kampanii www.antykoncepcjajednoskladnikowa.pl zamieszczono artykuły i porady ekspertów oraz udostępniono aplikację z ankietą opracowaną przez specjalistkę w dziedzinie ginekologii. Celem ankiety jest przygotowanie pacjentki do rozmowy z ginekologiem o antykoncepcji hormonalnej, m.in. przez określenie ryzyka związanego z przyjmowaniem syntetycznego estrogenu obecnego w tabletkach dwuskładnikowych.

Kampanię Nowa Generacja – Antykoncepcja bez Estrogenu wspierają ekspertki: prof. dr hab. n. med. Agnieszka Drosdzol-Cop, dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, dr n. med. Anna Fuchs z Katedry i Kliniki Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej Wydziału Nauk o Zdrowiu w Katowicach, oraz dr n. med. Katarzyna Lau, zastępca kierownika Oddziału Ginekologii Operacyjnej i Zachowawczej Miejskiego Centrum Medycznego im. dr. K. Jonschera w Łodzi.


[1] Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, 2020.
[2] CBOS, Komunikat z badań: Palenie papierosów, sierpień 2019, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_104_19.PDF.
[3]    Allais G., Neurol. Sci. 2009; 30(suppl. 1): S15–S17.
[4]    Roberts H., BPJ; 12: 21–29.
[5]    Brynhildsen J., Ther. Adv. Drug. Saf. 2014; 5(5): 201–213.
[6]   Lidegaard O., BMJ 2009; 339: b2890.
[7]   Blumenthal P., Obstet. Gynecol. 2008; 112(3): 670–684.